LÀM SAO KHI NGƯỜI THÂN BẠN LÀM ĐA CẤP?

Dạo này ở Facebook hay tin tức về đa cấp rất nhiều, mình không tìm hiểu kỹ ngọn ngành, chỉ muốn kể lại chuyện của mình mong sẽ có ích cho các bạn có người thân làm đa cấp.

Mình sang Nhật tháng 10 năm 2007, tháng 9 năm 2009 có một nhóm người lao động Việt Nam mình quen biết bị công ty đuổi việc bất ngờ. 5 người bị đuổi ra ký túc xá, thu hết đồ đạc,ra đường mà không được hỗ trợ một đồng. Mình lúc đó 21 tuổi, muốn giúp đỡ 5 bạn đó mà không biết thủ tục, không biết làm sao để các bạn được chính quyền hỗ trợ. Mình hỏi người này người kia và được dẫn tới nhà mẹ nuôi mình, ngày 20/9/2009. Bố mẹ nuôi mình lúc đó là người Nhật có tiền và có quyền nên đã giới thiệu mình đến chỗ này chỗ kia làm thủ tục xin hỗ trợ thất nghiệp cho các bạn đó.

Sau đó ông bà vì thương mình còn nhỏ, vừa đi học vừa đi làm mà phải chạy vạy chỗ này chỗ kia nên thường xuyên đón mình đến nhà, đưa mình đi ăn đi chơi, đi du lịch. Có lúc ngồi ăn cùng nghị viên, có lúc ngồi ăn cùng các vị sumo,có những nơi rất sang trọng mà chắc ngay cả bây giờ mình cũng không đủ tiền để tới. Mẹ nuôi mình cũng nói mình và mẹ có duyên có số, vì lúc mình gặp mẹ là lúc bà ngoại vừa mất, bà đang trong thời gian cố gắng để vượt qua thì mình xuất hiện. Mình lúc đó thấy may mắn lắm, đồ đạc bà mua cho mình rất nhiều, mình còn cứ nói với bà không biết kiếp này có trả ơn được cho ông bà hay không. Bà trả lời, bà ngoại gieo hạt giống hạnh phúc cho mẹ, mẹ gieo hạt giống hạnh phúc cho con, con lại đi gieo cho người khác, có vậy hạnh phúc mới lan tỏa tới nhiều người. Rồi mỗi khi đưa mình tới những nơi sang trọng, mẹ lại nói, cuộc đời giống như bánh xe luân hồi rồi sẽ lăn lại những chỗ mình đã qua, một lần mẹ dẫn con đến những nơi này, sau này con sẽ tự đến bằng đôi chân của con.

Tháng 1 năm 2013 bố mẹ mình phá sản, có nhiều lý do nhưng mọi chuyện diễn ra nhanh lắm, chỉ một thời gian ngắn là đã tới đêm trước ngày công bố phá sản. Công ty gia đình nên cả nhà, ông bà và hai con trai, bị cuốn vào hết. Toàn bộ công ty, 11 nhà hàng bị niêm phong. Nhà riêng, ô tô bán. Bát đĩa, dụng cụ trà đạo,kimono, tất cả những thứ gì ra tiền gom lại bán hết, mà bị siết nợ nên món mấy trăm triệu chỉ còn có vài triệu cũng phải bán. Thẻ ngân hàng, thẻ credit bị khóa, phải đi ở nhờ nhà người khác. Bố nuôi mình tự sát không thành nhiều lần vì mẹ mình kịp gọi cấp cứu, nhà phải cất dao và mọi thứ nguy hiểm ở trong nhà đi. Mẹ mình vốn là tiểu thư từ nhỏ nhưng mạnh mẽ hơn bố nhiều. Bà chỉ khóc khi còn mình và bà nằm với nhau lúc nửa đêm, ban ngày bà vẫn cố gắng nói những điều tích cực để vựng dậy tinh thần bố và các anh.Nhớ lúc tới nhà mới đi ở nhờ, ban ngày khi có bố và các anh bà nói: Bồn tắm nhà này màu hồng phấn, màu mẹ thích đấy, rồi bà cười tươi. Mình cũng cười nhưng thương bà lắm, căn nhà này cũ quá rồi, bồn tắm màu này là màu của ngày xưa.

Gần đây mình nói chuyện với một bạn người Nhật làm ở văn phòng luật sư  chuyên về phá sản. Bạn kể với mình dạo này vì corona nhiều công ty phá sản lắm, bạn phải săm soi tìm xem công ty đấy giấu tài sản ở đâu, làm sao để ra tiền nhiều nhất có thể để trả cho các bên liên quan. Mình nghe mà im lặng không nói gì được, vì mình nhớ buổi đêm trước ngày bị niêm phong công ty. Mình và mẹ và một người bạn nữa lén đến công ty, mở cửa giấu đi những món đồ có thể giấu, vì biết sáng hôm sau các công ty liên quan và tòa án sẽ kéo tới niêm phong tài sản.

Mình không biết ở Việt Nam thế nào, nhưng ở Nhật, hay là ở trường hợp của bố mẹ mình, đã phá sản thì khó mà đứng dậy được. Nó là vết đen trong kinh doanh mà đối tác sợ hết không ai dám tới gần, và chính quyền cũng khóa chặt các tài khoản không cho kinh doanh trong 6 năm. Có muốn kinh doanh thì cũng phải đứng tên người khác, mà ai dám? Trong 6 năm mua sắm gì cũng bị tra hỏi, vì nếu có tiền mua thì phải trả nợ. Bố mẹ mình thì đã 70 tuổi, không thể đi làm việc gì khác được, tiền lương hưu thì không đủ vì tiền lương hưu thì không đủ sống, anh hai thì còn có vợ con, mà vợ anh ấy thì cũng không đi làm…Hai mẹ con ngồi bần thần với nhau bao ngày, mẹ mình hỏi mình: Mẹ biết làm gì để sống bây giờ…Tiền lương hưu chỉ đủ tiền ăn và điện nước, còn món nợ công ty cũ thì cũng phải trả. Ban ngày thì mạnh mẽ mà ban đêm khóc vì thương các anh, bà nói lúc nhiều tiền không biết tiết kiệm để  dành, bây giờ chỉ còn ít năm mất đi để lại khoản nợ cho con. Thời gian đầu còn được anh em họ hàng giúp đỡ này kia, sau thì cũng hết dần, vậy là đa cấp kéo tới.

Đầu tiên là đa cấp bảo hiểm.

Mẹ mình đi làm rửa bát cho một quán ăn gần nhà để kiếm thêm. Bà chủ rất xởi lởi, mỗi ngày đi làm đều gói ghém đồ ăn cho mẹ mang về. Mẹ mình cũng mừng lắm, nói mỗi ngày đi làm là được đỡ tiền ăn ngày hôm sau. Nhưng dần dần bà chủ cũng lộ diện, bà bán bảo hiểm nhân thọ, là loại bảo hiểm khi người ta mất thì sẽ để lại cho con một số tiền nào đó. Nhưng bảo hiểm đó rất đắt tiền, 1/4 số lương hưu của bố mẹ mình phải quay sang trả bảo hiểm. Khi bà nói về gói bảo hiểm đó thì các anh và mình đều can, nhưng bà đã coi bà chủ kia như ân nhân của mình nên tất nhiên không thể từ chối khi bà ấy giới thiệu. Bà chủ còn nói nếu mời được ai vào nữa thì sẽ được rất nhiều tiền, mẹ mình cũng đi mời nhưng tất nhiên ai cũng từ chối hết. Sau gần 1 năm chắt bóp để trả tiền bảo hiểm thì bà cũng dám đề nghị với bà chủ kia cắt bảo hiểm. Cắt bảo hiểm thì cũng đồng thời là cắt luôn cả công việc và cắt luôn cả quan hệ với bà chủ kia. Bà lại rơi vào tình trạng không có công việc lần tiếp theo.

Thứ hai là đa cấp hội viên mua đồ giảm giá.

Cái tủ lạnh mang từ nhà cũ sang bị hỏng. Bà hỏi bạn bè xem mua đồ tủ lạnh ở đâu cho rẻ, đồ cũ cũng được thì được giới thiệu vào hội tiêu dùng đa cấp. Mọi thành viên ở trong hội được mua đồ trong catalogue của hội với giá ưu đãi 5~20%. Nói là ưu đãi chứ mình tra trên mạng giá còn rẻ hơn, catalogue muốn in gì thì in mà. Bà ra nhập hội để mua cái tủ lạnh. Bà nói trong hội có thể mua túi xách, đồ gia dụng đồ điện tử và nói mình tham gia cùng. Mình từ chối nhiều lần và nói khéo để bà thôi nhưng không được. Bà nói bây giờ bà không có tiền nên những chỗ rẻ như thế này quan trọng với bà lắm. Bà mời gọi nhiều người vào cũng bà, mình cũng không rõ có ai vào không, nhưng thực sự mình thấy lúc này xung quanh bà đã chẳng còn bạn bè gì nữa rồi. Mình lúc này không có khái niệm hội viên mua hàng giảm giá này là đa cấp nên không có ngăn cản gì bà nhiều, chỉ sau này tra lại thông tin mới biết đây cũng là một hình thức đa cấp.

Thứ ba là đa cấp mỹ phẩm dầu gội.

Mất dần các mối quan hệ bà theo đạo, ông cũng đi theo bà. Đạo ở Nhật có rất nhiều và tự do hơn Việt Nam. Mình và cả nhà cũng không nói gì vì thực sự khi người ta xuống đáy rồi thì chỗ dựa tinh thần là quan trọng lắm. Rồi vào trong đạo lại có thành viên mời bà mua đồ mỹ phẩm, dầu gội, xà phòng…Bà mua gửi cho mình dùng thử, nói mình đằng nào cũng mua ở chỗ khác thì mua cho bà. Mình không mua, vì biết nếu mình tiếp tục mua bà có một phần thu nhập bà sẽ khó thoát khỏi vòng xoáy ấy. Ông bà hơn 70 tuổi mà cũng tham đi máy bay lên Tokyo tham gia hội nghị của hội đấy. Lúc lên mang cả đồ mỹ phẩm, kem đánh răng, tài liệu của hội lên giải thích cho mình. Rồi thì mình có quan hệ với nhiều người Việt Nam thì mời người ta vào cùng. Mình thì nhận ra đây chính xác là đa cấp vì đã nhiều lần được mời bán hàng cho các hãng tương tự rồi. Rồi bà nói bà ghi tên mình và ông xã mình vào hệ thống rồi, chỉ cần mình cho số tài khoản bưu điện là có tiền vào tài khoản liền. Điều này làm mình sững sờ nhất, vì việc sử dụng thông tin cá nhân người khác như vậy ở Nhật là vi phạm pháp luật rõ ràng, vậy mà ông bà làm như vậy. Nhưng mình không nói chuyện đó, mình chỉ nói là công ty mình và công ty ông xã mình không cho làm thêm nên mình không nhận được, có lẽ vì vậy mình và ông xã được xóa tên khỏi hệ thống. Mình lúc này in ra những thông tin trên mạng về công ty đó, giải thích chi tiết nhiều lần cho bà về hệ thống kinh doanh đa cấp, nhưng tất cả là vô ích. Bà và ông tìm đủ mọi lý do để thuyết phục mình rằng rất nhiều người giỏi trong hệ thống đã thành công. Và bà bây giờ…bà đã hơn 70 tuổi, không thể làm việc gì khác được nữa, dù việc này có sai thì bà cũng phải làm để có tiền cho các anh trả nợ.

Thứ tư là đa cấp đạo…

Rồi ngay cả đạo mà bà đang tham gia mình cũng thấy có mùi tiền…Phải có người giới thiệu mới được vào đạo, vào rồi thì đóng tiền phí…rồi giới thiệu thêm người vào nữa. Lần này mình chọn cách im lặng.

Tới thời điểm này, mình thấy bà bị quay vòng hết chỗ này đến chỗ kia, mất tiền mất bạn mất người thân, mình cũng ở xa bà tới cả ngàn cây số nên cũng không thường xuyên chuyện nữa. Năm 2019, mình mời ông bà đi du lịch cùng gia đình mình, vừa để bà tránh xa những chỗ đấy một thời gian vừa để hỏi chuyện kỹ hơn về mấy hội đó.

Trước đây khi bà vào bất cứ hội đa cấp nào, mình tìm thông tin đánh giá hội đó trên mạng, in ra gửi cho bà. Vẽ cho bà sơ đồ đa cấp, ngồi cả ngày chỉ để khuyên nhủ bà đừng làm nữa. Nhưng mọi điều vô ích. Việc chỉ trích một người đang làm sai chỉ giúp người ta kiếm lý do để chứng minh mình đúng và càng tin vào điều đó hơn.

Đã vào hội rồi, người ta sẽ được tiếp xúc nhiều lần với những hình ảnh thật bóng bẩy, những người thành công hết mức. Nó giống như chuyện nếu muốn trở thành một cầu thủ bóng đá thật giỏi, có cơ hội nói chuyện với những cầu thủ hay huấn luyện viên giỏi chắc chắn người ta sẽ tin vào những người giỏi giang đó chứ không phải bà hàng xóm không biết đá bóng. Có nói gì đi chăng nữa mình cũng chỉ là người ngoài phê phán.

Có chuyện có con vích mắc cạn, người ta muốn giúp con vích về với biển người ta sẽ kéo nó ngược lên bờ. Vì con vích bị kéo lên bờ sẽ tin là người ta đang hại mình và đi theo hướng ngược lại và về biển.

Vậy là mình không làm thế nữa, mình ngồi nghe ông bà chia sẻ về đạo của ông bà sau đó ông bà cho mình nói chuyện với một người trong đạo để thuyết phục mình theo.

Khi nói chuyện với người trong đạo kia mình cũng bị cuốn theo câu chuyện. Người nói chuyện với mình là một người vợ có chồng mất, một mình nuôi con. Cô ấy bị trầm cảm và sau khi chồng mất cô ấy đã theo đạo, nhờ có đạo cứu vãn đời cô và cô đã nuôi con ăn học trưởng thành. Cô nói chuyện rất nhẹ nhàng và xúc động, mình tin là câu chuyện đó có thật, nhưng mình không dám vào đạo.

Mình không phủ nhận câu chuyện, không phủ nhận đức tin của ông bà nữa. Lúc này ông bà một tuần 3,4 ngày đi nghe các hội này hội kia nói chuyện. Mình đón ông bà lên Tokyo với mình tách khỏi mấy chỗ đó, đưa ông bà đi du lịch, tới núi Phú sĩ và cùng nhau ngắm ngọn núi vĩ đại nhất đất nước. Cùng nhau đi tắm nước nóng, ăn những món ăn ngon và nói chuyện thâu đêm.  Đi du lịch về tâm trạng được giải phóng mình mới đề nghị ông bà mở một cửa hàng nhỏ nhỏ trước nhà. Là mình thấy ông bà đi ở nhờ nhà người ta tầng hai, tầng 1 là cái nhà hàng cũ bỏ không, mà nhà lại ở ngay trước cửa ga tàu điện, mở cửa hàng ra thì cũng bán được ít nhiều. Ban đầu bà còn ngại nói là mình đã ở nhờ nhà người ta rồi, còn xin thêm cửa hàng tầng một thì phiền quá. Mình thuyết phục vài lần, nhắc lại câu nói về hạt giống hạnh phúc bà đã nói với mình trước đây thì bà mở lời với người ta, và người đó đồng ý ngay. Bà mời mua hàng hay vào hội thì họ nhất quyết không đâu, nhưng nhờ cả một căn nhà thì họ lại đồng ý ngay lập tức.

Rồi mình với bà lên kế hoạch bán gì, bố trí cửa hàng ra sao, đặt tên tiệm, giá cả như thế nào…Tiết kiệm hết mức nên ko có giá để hàng gì cả, bàn ăn của tiệm thì trải khăn lên rồi xếp đồ lên thôi. Hàng hóa thì không nhập gì, đầu tiên là mình về Việt Nam mua những đồ thủ công mỹ nghệ sang. Mình mua trên mạng, tìm những mối xa ở nơi sản xuất, đi chợ Đồng Xuân, hàng Chiếu…tìm mua những chỗ bán rẻ và mang sang cho bà mở hàng. Một nửa để bán đồ Việt Nam, một nửa để bán đồ cũ và đồ handmade . Đồ cũ và handmade là đồ ký gửi, ai đến ký gửi thì bà lấy 10~20% tùy món. Bà đặt tên tiệm là Deai, có nghĩa là sự gặp gỡ. Bà nói cửa hàng này là gặp gỡ duyên số của mình và bà mới có. Bà lớn tuổi nên một tuần chỉ bán hai buổi, một buổi được 5000~10000yen (Khoảng 1~2 triệu VND). Một tháng 8 buổi bán được 8~16 triệu. Cũng hết thời gian 6 năm quản thúc từ tòa án nên tiền bán hàng được giữ lại. Từ lúc mở được cửa hàng bà vui lắm, gọi điện và nhắn tin gửi hình cho mình rất hồ hởi. Đợt Corona  này  bà nói khẩu trang tự may bán được nhiều lắm, cứ bày ra là hết, bà may hết cả vải may khẩu trang luôn.

Trước đây khi liên lạc bà thường nói đến hội này hội kia thì bây giờ không còn nữa. Bà hay nói về cửa hàng và vui vẻ hơn nhiều. Mình không hỏi đến nữa, nhưng qua các anh mình biết ông bà không còn đi tham gia những chỗ kia nữa. Đây là hình ảnh cửa hàng của ông bà, cửa hàng tên Deai có biểu tượng hoa sen.

 

Mình nghĩ rằng khi người thân của mình bị mê muội bởi đa cấp xấu những việc chúng ta có thể làm rất ít. Mình cũng đã thử rất nhiều phương pháp nhưng không hề có tác dụng. Đọc câu chuyện của mình chắc các bạn cũng hình dung ra cần phải làm gì đúng không? Mình xin phép tóm tắt lại:

1/ Không chỉ trích, không phê phán: Hoàn toàn không có tác dụng, thậm chí là tác dụng ngược lại luôn. Người như vậy họ có động cơ rất mạnh là giấc mơ của họ. Người ngoài nói họ chỉ cho rằng người đó không hiểu, thậm chí thấy tội nghiệp lại mình vì mình không biết mà bỏ lỡ cơ hội.

2/ Không giải thích, không phân tích: Mọi giải thích phân tích về hệ thống, hình thức kinh doanh, những cảnh báo trên mạng đều vô tác dụng. Những tài liệu hay những giải thích trong hội có tính thuyết phục hơn nhiều. Và sản phẩm của họ cũng có chất lượng nhất định. Thực phẩm chức năng hay mỹ phẩm máy móc gì thì cũng có bao bì bắt mắt, chất lượng có kiểm định rõ ràng hợp pháp.

3/ Đứng về phía họ, lắng nghe càng nhiều càng tốt: Nghe hết những chia sẻ của họ về giấc mơ, về tương lai họ vẽ ra, về hệ thống, về sản phẩm, nghe nhiều nhưng đừng bình luận trái chiều, đừng cổ xúy quá mức là được. Đầu tiên phải đứng cùng nhau trước đã. Đừng bỏ rơi họ. Vẫn quan tâm như bình thường. Nhiều năm rồi mỗi lần gặp mình vẫn gửi tiền tiêu vặt cho bà, lễ tết mình vẫn gửi quà. Chuyện đa cấp là chuyện ngoài lề. Mối duyên với ông bà là thứ mình trân trọng nhất.

4/ Tách họ ra khỏi ảnh hưởng của hội một thời gian, ngắn hay dài cũng được, trong thời gian này đem lại những kích thích khác để họ tạm quên đi hệ thống ấy. Như mình đưa ông bà đi du lịch chẳng hạn. Có những kích thích  trái chiều sẽ làm họ tạm quên đi. Kích thích trái chiều là kích thích về tự nhiên con người so với kích thích về đồng tiền tưởng tượng bên kia. Mình nghĩ thời gian cách xa này càng lâu càng tốt và kích thích trái chiều càng mạnh càng tốt.

5/ Làm cho họ bận rộn với một chuyện khác hoặc đưa ra một giải pháp: Đó là chuyện cuối cùng, mở cửa hàng bán đồ lặt vặt. Giao tiếp với khách hàng cũng làm bố mẹ mình thoải mái hơn. Lao động vận động cơ thể cũng giúp đầu óc được thông thoáng.

Trên đây chỉ là câu chuyện cá nhân của mình. Chuyện đa cấp không phải chỉ ở Việt Nam mà ở Nhật cũng rất nhiều và rất tinh vi. Mình chia sẻ chỉ để mọi người tham khảo nếu người thân của mình có lỡ bị mê muội vì đa cấp. Đừng bỏ rơi người đó, hãy kiên trì chiến đấu nếu người đó thật sự quan trọng đối với bạn.